Eldar, Spreken en Zingen

Spreken en Zingen verscheen in 1886 als het eerste Nederlandse leerboek over spreek- en zangtechnieken. A.M. Eldar, een pseudoniem voor Anna Fles, had zang gestudeerd en in haar werk hield zij zich vooral bezig met het scholen van de stem en uitspraak van zangers. Deze logopedische klassieker bestaat dus al meer dan 130 jaar en is nu opnieuw herzien.

Na de behandeling van de bouw en werking van de spraakorganen richt Eldar, Spreken en Zingen zich vooral op oefeningen voor de spreek- en zangstem en voor de articulatie van klinkers en medeklinkers. Uiteraard is er ook ruim aandacht voor de prosodie. In het afsluitende hoofdstuk reiken de auteurs oefenmateriaal aan dat gebruikt kan worden bij de opbouw van de oefeningen: van eenlettergrepige woorden beginnend met een klinker naar langer durende monologen.

De informatie in deze 49e druk is geactualiseerd en waar nodig aangevuld. Er zijn nieuwe therapieën toegevoegd met bijbehorende oefeningen. Ook is er een paragraaf over co-articulatie toegevoegd.

Door de toegankelijke uitleg en de nadruk op oefeningen is Eldar, Spreken en Zingen onmisbaar voor allen die hun stem en spraak willen scholen of verbeteren, die in een spreekberoep of als zanger (willen) functioneren en uiteraard ook voor logopedisten (in opleiding).

Dr. M.C. Franken is linguïst-logopedist en dr. M.M. Hakkesteegt is logopedist; beiden zijn verbonden aan het Erasmus MC in Rotterdam.

Beknopte inhoudsopgave
1 Bouw en werking van de spraakorganen 
2 Inleidende oefeningen voor stem en spraak 
3 Oefeningen voor de spreekstem 
4 Oefeningen voor de zangstem 
5 Oefeningen voor de prosodie 
6 Oefeningen voor de articulatie: klinkers 
7 Oefeningen voor de articulatie: medeklinkers 
8 Oefenteksten 

Uitgebreide inhoudsopgave
Woord vooraf 

1 Bouw en werking van de spraakorganen 
1.1 Inleiding 
1.2 Het ademsysteem
1.2.1 De bouw
1.2.2 De werking
1.3 Het strottenhoofd 
1.3.1 Kraakbeengedeelte 
1.3.2 Spiergedeelte 
1.3.3 De innervatie 
1.4 De functies van het strottenhoofd 
1.5 De fysiologie van de stemgeving 
1.5.1 Het ontstaan van het stemgeluid 
1.5.2 Registers 
1.6 Het aanzetstuk 
1.6.1 Ruimten 
1.6.2 Beweegbare onderdelen 
1.7 Het gehoor 
1.8 Literatuur 

2 Inleidende oefeningen voor stem en spraak 
2.1 Inleiding
2.2 Stemproblemen voorkomen
2.2.1 Gedrag en gewoontes 2
2.2.2 Fysieke factoren 
2.2.3 Omgevingsfactoren 
2.2.4 Medicijnen 
2.3 Algemene ontspannings- en bewustzijnsoefeningen 
2.3.1 Liggende oefeningen 
2.3.2 Zittende oefeningen 
2.3.3 Grondingsoefeningen 
2.3.4 Staande oefeningen
2.4 Lokale ontspannings- en bewustzijnsoefeningen
2.4.1 Schouders en nek 
2.4.2 Strottenhoofd en keelgebied 
2.4.3 Kaken 
2.4.4 Tong en lippen
2.5 Oefeningen voor de adem 
2.5.1 Bewustwordingsoefeningen 
2.5.2 Sturingsoefeningen 
2.5.3 Spreekademing 
2.5.4 Ademsteun 
2.6 De PROMPT-benadering 
2.7 Literatuur 

3 Oefeningen voor de spreekstem 
3.1 Inleiding 
3.2 Oefeningen voor de steminzet 
3.2.1 Inleiding 
3.2.2 Vaste inzetten 
3.2.3 Puntinzetten 
3.3 Resonansoefeningen
3.3.1 Inleiding
3.3.2 Nasalen met geronde klinkers
3.3.3 Nasalen met overige klinkers 
3.3.4 Overige medeklinkers 
3.4 Oefeningen voor vergroten van het volume
3.4.1 Inleiding 
3.4.2 Volume-oefeningen tijdens beweging 
3.4.3 Volume-oefeningen zonder beweging
3.5 Stemoefeningen volgens Coblenzer 
3.5.1 Houding, balans, ademritme 
3.5.2 Aandacht, intentie, inspiratie 
3.5.3 Ademsteun, koppeling adem-stem 
3.5.4 Loslaten (‘abspannen’) 
3.6 Stemoefeningen volgens Pahn
3.7 Stemoefeningen volgens Smith 
3.8 Kaatsoefeningen 
3.9 Oefeningen voor registergebruik 
3.10 Stemoefeningen met halfgesloten aanzetstuk: buisresonans en Lax Vox 
3.11 Literatuur 64

4 Oefeningen voor de zangstem 
4.1 Inleiding 
4.2 De houding tijdens zingen 
4.3 Adem – ademsteun 
4.4 Inleidende oefeningen voor de zangstem 
4.4.1 Inleiding 
4.4.2 Voorbereidende oefeningen voor de zangstem 
4.4.3 Inzetoefeningen 
4.4.4 Oefeningen met toonkarakter 
4.4.5 Legato 
4.4.6 Staccato 
4.5 Zangstemoefeningen met resonans
4.6 Zang en articulatie
4.6.1 Inleiding 
4.6.2 Oefeningen op klinkers 
4.6.3 Oefeningen met medeklinkers 
4.7 Registertraining 
4.7.1 Inleiding 
4.7.2 Oefeningen kop- en borstregister 
4.7.3 Glissando’s 
4.8 Literatuur 

5 Oefeningen voor de prosodie 
5.1 Inleiding 
5.2 Woordklemtoon en zinsaccent 
5.2.1 Inleiding 
5.2.2 Bewustwordingsoefeningen 
5.2.3 Verlengings- en luidheidsoefeningen 
5.2.4 Accentuering door middel van toonhoogteveranderingen 
5.3 Intonatie 
5.3.1 Inleiding 
5.3.2 Monotoon spreken 
5.3.3 Spreken zonder woorden 
5.3.4 Intonatiepatronen 
5.4 Tempo 
5.5 Verschillen in prosodie tussen Nederland en Vlaanderen 
5.6 Literatuur 

6 Oefeningen voor de articulatie: klinkers 
6.1 Inleiding 
6.2 Kenmerken van klinkers 
6.3 Verschillen in uitspraak tussen Nederland en Vlaanderen: klinkers 
6.4 Geronde klinkers: OO – OE – O – UU – EU – U 
6.5 Gespreide klinkers: AA – A – E – I – EE – IE 
6.6 Klinkers in onbeklemtoonde lettergrepen
6.7 Tweeklanken 
6.7.1 Tweeklanken eindigend op een OE-klank: OU(AU) – UW – IEUW – EEUW 
6.7.2 De tweeklank UI 
6.7.3 Tweeklanken eindigend op IE: IJ (EI) – AAI – OOI – OEI 
6.7.4 Verschillende tweeklanken 
6.8 Literatuur 

7 Oefeningen voor de articulatie: medeklinkers 
7.1 Inleiding 
7.2 Kenmerken van medeklinkers 
7.3 Verschillen in uitspraak tussen Nederland en Vlaanderen: medeklinkers 
7.4 De bilabialen (lipklanken): P – B – M – (W) 
7.5 De labiodentalen (lip-tandklanken): F – V – W 
7.6 De alveolairen (tandkasklanken): D – T – N – L – S – Z – R (tongpunt-R) 
7.7 De palatalen (harde gehemelte-klanken): J – SJ – ZJ – NJ –TJ – DJ 
7.8 De velaren (zachte gehemelte-klanken): K – G – CH – NG 
7.9 De uvulaar R (huig-R) 
7.10 De glottaal H 
7.11 Assimilatie 
7.11.1 Progressieve assimilatie 
7.11.2 Regressieve assimilatie 
7.12 Coarticulatie 
7.13 Literatuur

8 Oefenteksten 
8.1 Inleiding 
8.2 Eenlettergrepige woorden, beginnend met een klinker
8.3 Tweelettergrepige woorden, beginnend met een klinker 
8.4 Meerlettergrepige woorden, beginnend met een klinker 
8.5 Korte uitingen beginnend met een klinker 
8.6 Korte uitingen beginnend met een stemhebbende continuant 
8.7 Korte uitingen beginnend met een stemloze continuant 
8.8 Korte uitingen beginnend met een stemhebbende explosief 
8.9 Korte uitingen beginnend met een stemloze explosief 
8.10 Korte uitingen, gemengd 
8.11 Teksten 
8.12 Gesloten vragen 
8.13 Open vragen met antwoorden van eén woord 
8.14 Vragen met korte antwoorden 
8.15 Korte onderwerpen 
8.16 Langere onderwerpen 
8.17 Dialogen