Zo zit het!

Goed zitten is met behulp van de biomechanica en (neuro)fysiologie heel goed te verklaren. Het is vreemd dat er nauwelijks meubels en (rol)stoelen verkrijgbaar zijn die voldoen aan die criteria voor een goede zithouding. Op dat punt is er dus nog een wereld te winnen, niet op de laatste plaats omdat goed zitten en goed zitgedrag veel lichamelijke klachten als rug-, nek- en schouderklachten kan voorkomen. Meten is weten en bij interpretatie van die gegevens is dit boek een must.

In stoelen die ontworpen zijn voor een actieve zithouding wordt meestal niet een actieve houding ingenomen als dat niet direct noodzakelijk is. Dat zitgedrag is niet in alle gevallen mogelijk. De basiszithouding voor volwassenen in rolstoelen kan daarom geen andere zijn dan de anatomisch verantwoorde, stabiele zithouding. Kinderen in rolstoelen vragen, vanwege hun geestelijke ontwikkeling om een fundamenteel andere benadering. Voortschrijdende inzichten over de problematiek van kinderen in rolstoelen hebben geleid tot een herziening van delen van de eerste druk. Bovendien wordt in deze herziene druk verslag gedaan van de ervaringen van de afgelopen zeven jaar.

De uitgave Zo zit het! is primair bestemd voor ergotherapeuten, fysiotherapeuten, bedrijfsartsen, revalidatieartsen en zij die daarvoor in opleiding zijn, voor professionals uit de revalidatievakhandel. Ook voor ontwerpers van meubelen, voor professionals die zich binnen de ARBO-wetgeving bezighouden met zitproblematiek en - zeker niet op de laatste plaats - voor de rolstoelgebruikers zelf biedt de uitgave volop nuttige informatie.

Dr. ir. Harrie Staarink - freelance industrieel ontwerper, onderzoeker en docent - promoveerde in 1995 op het onderwerp 'Sitting Posture, comfort and pressure, assessing the quality of wheelchair cushions'. De auteur werkt nauw samen met PR Sella in Oldenzaal en met het revalidatiecentrum Het Roessingh.

Deel A Waarnemen, verklaren en toepassen

1 Waarnemen van zitgedrag 
1.1 Zitgedrag 
1.2 Momentane comfortbeleving 
1.2.1 Stabiliteit van de romp 
1.2.2 Stabiliteit van het hoofd 
1.3 Zitmeubels en zitkussens 
1.4 Samenvatting en conclusies 

2 Verklaren van zitgedrag
2.1 Comfort en tijd 
2.2 (Neuro)fysiologische aspekten van de zithouding 1
2.2.1 Gewrichten 
2.2.2 De wervelkolom 
2.2.3 Het besturingssysteem 
2.3 Biomechanica van de zithouding 
2.3.1 Biomechanisch model van het menselijk lichaam 
2.3.2 Definitie van zithoudin
2.3.3 Zithouding als leverancier van uitwendige belasting 
2.4 De individuele voorkeurshouding 
2.4.1 Het hoofd in balans op de romp 
2.5 Stabiliteit van de romp 
2.6 Typering van zithouding en activiteit 
2.7 Invloed van de zitondersteuning op comfortbeleving 
2.7.1 Drukverdelin
2.7.2 Zitstabiliteit 
2.7.3 Vocht- en warmteregulatie 
2.8 Samenvatting en conclusies 

3 Toepassen van kennis over zitgedrag 
3.1 Maatvoering 
3.2 Actieve stoelen 
3.2.1 Kantoorstoel 
3.2.2 Eetkamerstoel 
3.2.3 Werk(plaats)stoel 
3.2.4 Bureaustoel: het zitten en werken achter een pc 
3.2.5 Kniestoel 
3.3 Semi-actieve stoelen en ruststoelen 
3.3.1 Fauteuils, banken 
3.3.2 Stoelen in treinen en vliegtuigen 
3.3.3 Autostoelen 
3.4 Samenvatting en conclusies 

4 Zitten en zitgedrag in rolstoelen 
4.1 Analyse van rolstoelgebruikers 
4.1.1 De basiszithouding 
4.1.2 Dynamisch zitgedrag 
4.1.3 De ondersteuning van het hoofd 
4.2 Preventieve en curatieve aspecten van de zithouding 
4.2.1 Verminderde coördinatie 
4.2.2 Halfzijdige beperkte been- en armfunctie 
4.2.3 Dwangstanden 
4.3 Kinderen en rolstoelen 
4.4 Zitkussen en drukverdeling 
4.5 Analyse van rolstoeleigenschappen 
4.6 Samenvatting en conclusies 

Geraadpleegde literatuur deel A 


Deel B Verdieping

1 Biomechanica van de zithouding 
V1.1 Biomechanisch model 
V1.2 Definitie zithouding 
V1.3 Inwendige belasting 
V1.4 Uitwendige belasting 
V1.5 De stabiliteit van het bovenlichaam 
V1.6 De stabiliteit van het hoofd 
V1.7 Samenvatting en conclusies 
Geraadpleegde literatuur V1 

V 2 Decubitus, ontstaan en preventie 
V2.1 Analyse van de inwendige belasting 
V2.2 Invloed van vocht en warmte op het ontstaan van decubitus 
V2.3 Risicofactoren voor het ontstaan van decubitus 
V2.4
Verband tussen de temperatuurreactie van de huid en de hoogte van de uitwendige druk 
V2.5 Preventie 
V2.6 Kenmerken van rolstoelgebruikers 
V2.7 Samenvatting en conclusies 
Geraadpleegde literatuur V2 

V 3 Drukverdeling 
V3.1 De meetbil 
V3.2 Structuur van achterwerk en kussen 
V3.3 Drukverdelende werking van schuimkussens 
V3.3.1 Invloed van de draagconstructie op de maximale druk 
V3.3.2 Invloed van de cover op de drukverdeling van schuimkussens 
V3.3.3 Conclusie 
V3.4 De werking van lucht- en watergevulde kussens 
V3.5 De werking van samengestelde drukverdelende media 
V3.6 Samenvatting en conclusies 
Geraadpleegde literatuur V3 

V 4
Het meten, analyseren en optimaliseren van zithouding en drukverdeling in de praktijk 
V4.1 Doel en opzet van het pilotproject SMS Zitadvies 
V4.2 Meten en vastleggen van een zithouding 
V4.3 Het analyseren en optimaliseren van een zithouding 
V4.4 Meten en interpreteren van drukverdeling 
V4.5 Kussens: covers, drukverdelende media en draagconstructies 
V4.6 Het analyseren en optimaliseren van drukverdeling 
V4.7 Vervolg van het pilotproject SMS zitadvies
V4.8 Samenvatting en conclusies 

Bijlage 1 Checklist analyse achterwerk-kussen 

Verklarende woordenlijst 

Verantwoording illustraties 

Register